2
3
H Μέθοδος
Εκτίμησης του
Περιβαλλοντικού
Αποτυπώματος
(
IAP
)
Το Έργο SAGE10 με μια ματιά
Κεντρικός στόχος του Έργου
SAGE10
ήταν
η βελτιστοποίηση των εφαρμοζόμενων σήμερα
καλλιεργητικών πρακτικών του καλλιεργητή ελιάς
προς όφελος του αγρο-περιβάλλοντος, επιδιώκοντας
ταυτόχρονα την μεγιστοποίηση της απόδοσης του
ελαιώνα και λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους
οικονομικούς πόρους του.
Η
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
που ακολουθήθηκε στα πλαίσια
του Έργου ήταν η δημιουργία ενός πλαισίου για
την παροχή περιβαλλοντικά προσανατολισμένων
συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τον
ελαιοκαλλιεργητή, με τη χρήση μιας καινοτόμου
Μεθόδου Εκτίμησης του Περιβαλλοντικού
Αποτυπώματος. Η Μέθοδος ΙΑΡ (Impact Assessment
Procedure ) -όπως ονομάστηκε– είχε ως στόχο
την ιεράρχηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
που προκύπτουν κατά την καλλιέργεια της
ελιάς, λαμβάνοντας υπόψη την ευαισθησία του
περιβάλλοντος κάθε μεμονωμένου ελαιώνα από
τους 600 που εντάχτηκαν στην πιλοτική εφαρμογή
της Μεθόδου IAP, σε συνδυασμό με τις τρέχουσες
καλλιεργητικές πρακτικές.
Βασική δομή της Μεθόδου ΙΑΡ είναι τα τρίπτυχα (τριπλέτες) τα οποία συνδέουν τις «πλευρές» (στοιχείο της
καλλιεργητικής δραστηριότητας π.χ. φυτοπροστασία, λίπανση, διαχείριση γεωργικών αποβλήτων) με τις πιθα-
νές «επιπτώσεις» (π.χ. ρύπανση, τοξικότητα, εξάντληση φυσικών πόρων, κ.τ.λ.) σε διάφορους περιβαλλοντι-
κούς «αποδέκτες» (νερό, έδαφος, άνθρωπος, βιοποικιλότητα, αέρας).
Κάθε πιθανή περιβαλλοντική επίπτωση, συσχετίζεται με μια σειρά παραμέτρων, εκ των οποίων κάποιες
μπορεί να αφορούν στην καλλιεργητική δραστηριότητα και τις ακολουθούμενες πρακτικές του καλλιεργητή,
οπότε ονομάζονται παράμετροι Ρ (π.χ. τήρηση δόσης εφαρμογής φυτοπροστατευτικών προϊόντων, εφαρμογή
συνιστώμενης λιπαντικής αγωγής, τρόπος διαχείρισης καταλοίπων γεωργικών φαρμάκων, εποχή και τρόπος
άρδευσης κ.τ.λ.) και κάποιες άλλες στο περιβάλλον του ελαιώνα , οπότε ονομάζονται παράμετροι Ε (π.χ. από-
σταση από επιφανειακά υδατικά σώματα, τύπος εδάφους, κλίση, απόσταση αγροτεμαχίου από περιοχή NATURA
κ.τ.λ.).
Οι παράμετροι επιλέχτηκαν, βάσει καθορισμένων κριτηρίων. Ο βαθμός που η κάθε παράμετρος επηρεάζει
μία συγκεκριμένη επίπτωση σε ορισμένο περιβαλλοντικό αποδέκτη διαφέρει. Για το λόγο αυτό, στη Μέθοδο
IAP οι παράμετροι λαμβάνουν διαφορετικές βαρύτητες σε διαφορετικές τριπλέτες, έτσι ώστε να αποδίδεται ο
βαθμός της συνεισφοράς τους στις επιμέρους επιπτώσεις. Για παράδειγμα στην «πλευρά»
λίπανση
, η παράμε-
τρος «εδαφοκάλυψη με φυτά» παίζει καθοριστικό ρόλο στο να επιβραδύνει την απορροή και την έκπλυση χημι-
κών ουσιών, και κατά συνέπεια να αποτρέψει τη
ρύπανση
(«επίπτωση») επιφανειακών και υπογείων υδάτων
(«αποδέκτες»), αντίστοιχα. Λόγω της βαρύνουσας σημασίας της, δόθηκε στην εν λόγω παράμετρο η βαρύτητα 4
σε δύο από τις τριπλέτες στις οποίες εμπλέκεται δηλ. στις τριπλέτες «λίπανση-ρύπανση επιφανειακά νερά» και
«λίπανση-ρύπανση υπόγεια νερά», σε μία 5βαθμη κλίμακα όπου η τιμή 5 δηλώνει τη μέγιστη βαρύτητα, όσον
αφορά στη συνεισφορά αυτής της παραμέτρου στην επίπτωση. Ωστόσο η «εδαφοκάλυψη με φυτά» παρεμπο-
δίσει δύο ακόμα επιπτώσεις όπως η
αλάτωση
και η
οξίνιση
του εδάφους, ο ρόλος της όμως σε αυτές τις δύο
περιπτώσεις είναι περιορισμένος σε σχέση με κάποιες άλλες παραμέτρους. Για το λόγο αυτό, στην τριπλέτα
«λίπανση-αλάτωση-έδαφος» της αποδίδεται βαρύτητα ίση με 2, τιμή που καταδεικνύει τη μικρή σημασία της.
Επισημαίνεται επίσης ότι κάθε παράμετρος ορίστηκε και χρησιμοποιήθηκε στη Μέθοδο ΙΑΡ, είτε ως απόλυτη
τιμή είτε ως κλάσεις τιμών.
Οι 385παράμετροι που χρησιμοποιούνται στην ΙΑΡ σχετίζονται με…
Βιοποικιλότητα
Το σύνολο των παραμέτρων σε αυτήν την ενότητα όπως η γειτνίαση ελαιώνα με φυσικές ή ημιφυσικές περιο-
χές, η εποχή κλαδέματος, ο τρόπος απομάκρυνσης κλαδιών από τον ελαιώνα, αποδίδουν και απεικονίζουν με
συστηματικό τρόπο την πιθανή αρνητική ή θετική επίδραση των εφαρμοζόμενων καλλιεργητικών φροντίδων
στη βιοποικιλότητα ενός ελαιώνα. Η επισήμανση προβλημάτων και ο εντοπισμός των αιτίων πρόκλησής τους
μέσω της IAP αποτελεί το κλειδί για την επίλυσή τους.
Νερό και έδαφος
Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης της Μεθόδου ΙΑP, ταυτοποιήθηκαν και αξιολογήθηκαν παράμετροι που σχε-
τίζονται με την λίπανση, την άρδευση και την επεξεργασία εδάφους όπως η συχνότητα εφαρμογής λίπανσης,
το κλίμα, η χημική ανάλυση εδάφους και αρδευτικού νερού, ο κίνδυνος έκπλυσης, η μηχανική κατεργασία
εδάφους, η ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC) εδάφους, κ.ά. Ο υπολογισμός των παραμέτρων και η κατανομή κλά-
σεων τιμών αυτών βασίστηκε εν μέρει σε διεθνή βιβλιογραφία και εμπειρία, ενώ για ορισμένες από αυτές
(π.χ. κίνδυνος διάβρωσης, κίνδυνος απορροής, κίνδυνος έκπλυσης), εφαρμόστηκαν μοντέλα υπολογισμού
