8
9
ζιζανίων έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα στη δραστική ουσία glyphosate. Επιπρόσθετα, στο πείραμα πεδίου
που πραγματοποιήθηκε διαπιστώθηκε ότι σε διπλάσια δόση από την αναγραφόμενη στην ετικέτα (720 g a.i. ανά
εκτάριο) του glyphosate, τα είδη του γένους Conyza ήταν ανθεκτικά. Με βάση τα παραπάνω εκδόθηκαν οδηγίες
διαχείρισης της ανθεκτικότητας των ζιζανίων σε ζιζανιοκτόνα και εκπαιδεύτηκαν οι παραγωγοί και οι τοπικοί
γεωπόνοι στην εφαρμογή των μεθόδων ολοκληρωμένης αντιμετώπισης των ζιζανίων.
Υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων
Για τους σκοπούς υλοποίησης του έργου πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις σε δείγματα υπόγειων υδάτων από
γεωτρήσεις καθώς και επιφανειακού εδάφους για προσδιορισμό υπολειμμάτων δραστικών ουσιών και μετα-
βολιτών γεωργικών φαρμάκων με σκοπό την αποτίμηση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης των υπό μελέτη
περιοχών από τους εν λόγω ρυπαντές. Συνολικά εξετάσθηκαν εξήντα εννέα (69) δείγματα υπόγειων νερών
από τρεις περιοχές και αφορούσαν τις καλλιεργητικές περιόδους 2011 και 2013. Επίσης εξετάστηκαν 175
δείγματα επιφανειακού εδάφους σε επιλεγμένα αγροτεμάχια των περιοχών Χώρα Τριφυλίας Πελοποννήσου,
Πεζά Κρήτης και Μεραμβέλου Κρήτης κατά τις καλλιεργητικές περιόδους 2012-2014. Στα δείγματα εδάφους
πραγματοποιήθηκε προσδιορισμός της δραστικής ουσίας glyphosate και του κύριου μεταβολίτη της AMPA. Τα
επίπεδα των υπολειμμάτων στο έδαφος που προσδιορίστηκαν εργαστηριακά συγκρίθηκαν με τα προβλεπόμενα
επίπεδα περιβαλλοντικής συγκέντρωσης (PECs), όπως αυτά εκτιμώνται με τη χρήση μοντέλων.
Δείγματα υπόγειων υδάτων και εδαφουσ από γεωτρήσεις
Από την περιοχή Πεζών αναλύθηκαν συνολικά 18 δείγματα για την ύπαρξη υπολειμμάτων γεωργικών φαρμά-
κων, ενώ 11 επιπλέον δείγματα εξετάστηκαν για την ύπαρξη της δραστικής ουσίας glyphosate και του μετα-
βολίτη AMPA. Υπολείμματα φυτοπροστατευτικών ουσιών ανιχνεύτηκαν σε ένα δείγμα (έτος 2011) σε επίπεδα
μικρότερα του ορίου που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για το πόσιμο νερό και αφορούσε μία μυκητοκτόνο
ουσία. Η συγκεκριμένη ουσία δεν έχει έγκριση χρήσης στην καλλιέργεια της ελιάς και επομένως η παρουσία
της πιθανόν συνδέεται με άλλες καλλιέργειες της περιοχής. Στο τελευταίο έτος δειγματοληψίας δεν ανιχνεύ-
τηκε καμία ουσία. Από την περιοχή Μεραμβέλλου Κρήτης δεν ανιχνεύτηκαν υπολείμματα φυτοπροστατευτι-
κών ουσιών σε κανένα από τα 29 δείγματα που αναλύθηκαν συνολικά. Από την περιοχή της Χώρας Τριφυλίας
μελετήθηκαν συνολικά 22 δείγματα υπόγειων υδάτων για την ύπαρξη υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών
ουσιών. Οι ουσίες που προσδιορίστηκαν στα δείγματα, σε συγκεντρώσεις όμως μικρότερες των θεσπισμένων
ορίων, είναι ήταν 4 ζιζανικτόνες ουσίες, 1 μυκητοκτόνος και 1 εντομοκτόνος. Με εξαίρεση μία εντομοκτόνο
ουσία, οι δραστικές ουσίες που προσδιορίστηκαν δεν συνδέονται με χρήση γ.φ. στην καλλιέργεια της ελιάς
καθώς δεν είναι εγκεκριμένες για αυτή την καλλιέργεια.
Δείγματα εδαφών: Από την περιοχή Πεζών Κρήτης αναλύθηκαν συνολικά 75 δείγματα εδάφους. Οι τιμές που
προέκυψαν από την ανάλυση των δειγμάτων συγκρίθηκαν με τις προβλεπόμενες συγκεντρώσεις (PECs) τη χρο-
νική στιγμή της δειγματοληψίας. Οι τιμές του μεταβολίτη AMPA, για όλα τα έτη παρακολούθησης, εμφανίστηκαν
πολύ χαμηλότερα των προβλεπόμενων περιβαλλοντικών συγκεντρώσεων του εδάφους.Από την περιοχή Με-
ραμβέλλου Κρήτης αναλύθηκαν συνολικά μόνο 4 δείγματα εδάφους το 2014, για την ύπαρξη υπολειμμάτων του
ζιζανιοκτόνου glyphosate και του μεταβολίτη AMPA γιατί στη περιοχή η χημική ζιζανιοκτονία εφαρμόστηκε σε
μόνο δύο αγροτεμάχια. Οι ουσίες glyphosate και AMPA δεν ανιχνεύτηκαν σε κανένα από τα δείγματα.Από την
περιοχή Χώρα Τριφυλίας συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν 96 συνολικά δείγματα εδάφους. Οι τιμές του μεταβολί-
τη AMPA, υπερέβησαν σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις τις προβλεπόμενες περιβαλλοντικές συγκεντρώσεις του
εδάφους. Οι συγκεντρώσεις αυτές δεν μπορούν μονοσήμαντα να συνδεθούν με μη ορθή χρήση φυτοπροστατευτι-
κών προϊόντων και απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση και ανάλυση των αποτελεσμάτων.
0
2
4
6
8
10
12
Υπέρβαση ορίων
Ανίχνευση υπολειµµάτων εντός των ορίων
Χωρίς υπολείµµατα
2013
2011
ΠΕΖΑ
0
2
4
6
8
10
12
2013
2011
ΧΩΡΑ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ
ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟ
0
5
10
15
20
2013
2011
Αποτελέσματα αναλύσεων των δειγμάτων
της περιοχής Πεζών Κρήτης, Μεραμβέλλου
Κρήτης και Χώρας Τριφυλίας
Δειγματοληψίες και φυσικοχημικοί προσδιορισμοί
Στα πλαίσια υλοποίησης του προγράμματος πραγματοποιήθηκε συλλογή σύνθετων εδαφικών δειγμάτων και
δειγμάτων αρδευτικού νερού, τα οποία οδηγήθηκαν στο διαπιστευμένο εργαστήριο του Ινστιτούτου Εγγείων Βελ-
τιώσεων του ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» όπου πραγματοποιήθηκε πλήθος φυσικοχημικών προσδιορισμών. Στη συνέχεια
αξιολογήθηκαν τα αποτελέσματα των διαφόρων προσδιορισμών έτσι ώστε να εκτιμηθεί η καταλληλόλητα των
αρδευτικών νερών και η θρεπτική και φυσικοχημική κατάσταση των 200 ελαιώνων που επιλέχτηκαν σε κάθε
περιοχή μελέτης (Πεζά, Μεραμβέλλο και Νηλέας).
Συνολικά συλλέχθηκαν 93 δείγματα νερού και πραγματοποιήθηκαν 3.058 προσδιορισμοί 21 παραμέτρων
(pH, ηλεκτρική αγωγιμότητα, NO3, NH4, HCO3, Cl, SO4, P, Ca, Mg, Na, K, B, Cu, Mn, Fe, Zn, Ni, Cd, Pb, SAR). Όσον
αφορά τα εδάφη, συνολικά συλλέχθηκαν 1.261 δείγματα και πραγματοποιήθηκαν 25.220 προσδιορισμοί 20 πα-
ραμέτρων (κοκκομετρική σύσταση, CEC, pH, ηλεκτρική αγωγιμότητα, οργανικός άνθρακας, οργανική ουσία, ισο-
δύναμο CaCO3, ESP, SAR, Na, K, Ca, Mg ,NO3-N, P-Olsen, Fe, Mn, Zn, Cu, B, ολικό Ν-Kjeldahl).
Τα αποτελέσματα των προσδιορισμών σε εδάφη και αρδευτικά νερά βοήθησαν στην αξιολόγησή τους τόσο
ως μεμονωμένα δείγματα όσο και συνδυαστικά (αρδευτικό νερό – έδαφος σε κάθε αρδευόμενο αγρό).
Τα αποτελέσματα αποτύπωσαν την γενικότερη περιβαλλοντική κατάσταση των αγροτεμαχίων καθώς και τους
ενδεχόμενους κινδύνους που σχετίζονται με την ποιοτική κατάσταση των φυσικών πόρων (εδάφους και αρδευτι-
κού νερού). Τα αποτελέσματα επεξεργάστηκαν και οπτικοποιήθηκαν με πληροφοριακούς πίνακες και γραφήματα,
όπως αυτά που απεικονίζονται στις σελίδες 4 και 5.
Επίσης, πραγματοποιήθηκε λεπτομερής αξιολόγηση για κάθε δείγμα μεμονωμένα και για κάθε περιοχή συνο-
λικά (Νηλέας, Μεραμβέλλο, Πεζά), ως προς τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την αγροτική
δραστηριότητα (π.χ. καταλληλότητα εδαφών και αρδευτικού νερού).
Με βάση αυτές τις αξιολογήσεις, συστάθηκαν αναλυτικές οδηγίες βελτίωσης της θρεπτικής κατάστασης των
ελαιώνων με ορθολογική λίπανση και των φυσικοχημικών ιδιοτήτων με άλλες ενέργειες (χρήση οργανικών υλι-
κών, χρήση αλκαλικών ή οξινοποιών λιπασμάτων, μείωση μηχανικών κατεργασιών κλπ) αλλά και χρήσης του
αρδευτικού νερού κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, οι οποίες κοινοποιήθηκαν στους τοπικούς γεωπόνους και
στους παραγωγούς μέσω ειδικών τεχνικών δελτίων.
Η περαιτέρω επεξεργασία των φυσικοχημικών προσδιορισμών περιλάμβανε την δημιουργία θεματικών
χαρτών απεικόνισης των αποτελεσμάτων. Συγκεκριμένα, συνολικά κατασκευάστηκαν 90 χάρτες απεικόνισης πα-
ραμέτρων νερού και εδάφους, καθώς και 12 χάρτες απεικόνισης γενικών χαρακτηριστικών (σημεία δειγματολη-
ψίας, γεωλογία, υδρολιθολογία κλπ).
Αξιολόγηση καταλληλότητας αρδευτικού νερού και θρεπτικής
και φυσικοχημικής κατάστασης εδαφών ελαιώνων
Τα αποτελέσματα των προσδιορισμών σε εδάφη και αρδευτικά νερά βοήθησαν στην αξιολόγησή τους τόσο ως
μεμονωμένα δείγματα όσο και συνδυαστικά (αρδευτικό νερό – έδαφος σε κάθε αρδευόμενο αγρό). Τα αποτελέ-
σματα αποτύπωσαν την γενικότερη περιβαλλοντική κατάσταση των αγροτεμαχίων καθώς και τους ενδεχόμενους
κινδύνους που σχετίζονται με την ποιοτική κατάσταση των φυσικών πόρων (εδάφους και αρδευτικού νερού). Τα
αποτελέσματα επεξεργάστηκαν και οπτικοποιήθηκαν με πληροφοριακούς πίνακες και γραφήματα, όπως αυτό που
απεικονίζεται στο Σχήμα 1.
Επίσης, πραγματοποιήθηκε λεπτομερής αξιολόγηση για κάθε δείγμα μεμονωμένα και για κάθε περιοχή συνο-
λικά (Νηλέας, Μεραμβέλλο, Πεζά), ως προς τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την αγροτική
δραστηριότητα (π.χ. καταλληλότητα εδαφών και αρδευτικού νερού). Με βάση αυτές τις αξιολογήσεις, συστάθηκαν
αναλυτικές οδηγίες βελτίωσης της θρεπτικής κατάστασης των ελαιώνων με ορθολογική λίπανση και των φυσικο-
ΕΔΑΦΟΣ / ΝΕΡΟ
