12
13
Επειδή η βιοποικιλότητα είναι ζωή …
Μία ομάδα δράσεων εστίασε στη βιοποικιλότητα με σκοπό να την αναδείξει σε σύμμαχο των ελαιοκαλλιεργη-
τών στη διαδικασία παραγωγής ποιοτικών προϊόντων, ελκυστικότερων για τον καταναλωτή, με σεβασμό στις
περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και κάθε ελαιώνα. Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων οι οποίες
υλοποιήθηκαν από το ΕΚΒΥ:
Οι γεωπόνοι και οι παραγωγοί μαθαίνουν να εστιάζουν στη βιοποικιλότητα
Οι σύμβουλοι γεωπόνοι εκπαιδεύτηκαν να παρακολουθούν τη βιοποικιλότητα στους ελαιώνες και να συνε-
κτιμούν τον παράγοντα βιοποικιλότητα στις κατευθύνσεις που δίνουν στους παραγωγούς (ή και στους διαχειρι-
στές των ελαιώνων) ώστε, κατά την εφαρμογή των διαφόρων καλλιεργητικών φροντίδων, να ευνοείται η βιοποι-
κιλότητα και να αποφεύγονται ή να μετριάζονται οι επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα. Η εκπαίδευση περιελάμβανε
πολύωρες εκπαιδευτικές συναντήσεις θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εξάσκησης στο πεδίο, μεταξύ εκπαι-
δευτών του ΕΚΒΥ και των συμβούλων-γεωπόνων που μετείχαν στο έργο. Κατά την εξάσκηση στο πεδίο, ιδιαίτερη
έμφαση δόθηκε στην αναγνώριση των επιμέρους οργανισμών και των σημαντικών στοιχείων του περιβάλλοντος
και στην ορθή καταγραφή των δεδομένων βιοποικιλότητας, σε επιλεγμένους ελαιώνες στις τρεις περιοχές εφαρ-
μογής του έργου. Το σχετικό πρωτόκολλο παρακολούθησης και οι οδηγίες εφαρμογής του είναι διαθέσιμα σε
κάθε ενδιαφερόμενο από την ιστοσελίδα του έργου και τις τρεις Ενώσεις Παραγωγών που μετείχαν στο έργο.
Καλλιεργητικές φροντίδες στην ελιά με σεβασμό στη βιοποικιλότητα,
με σεβασμό στη ζωή
Συντάχθηκαν οδηγίες καλών πρακτικών για τη βιοποικιλότητα οι οποίες διανεμήθηκαν στους γεωπόνους-συμ-
βούλους αλλά και στους ίδιους τους ελαιοκαλλιεργητές. Η εκπόνηση των οδηγιών και η διάδοση του τρόπου
εφαρμογής τους και εν γένει της αξιοποίησής τους, πραγματοποιήθηκαν από ειδικούς επιστήμονες του ΕΚΒΥ.
Μέσα από τις οδηγίες καλών πρακτικών οι ενδιαφερόμενοι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τη σημασία της βι-
οποικιλότητας για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας των αγροτικών οικοσυστημάτων, αλλά και πώς να
εφαρμόζουν τις καλλιεργητικές φροντίδες ώστε να συμβάλλουν στη διατήρηση ή και ανάκαμψη της βιοποικι-
λότητας των ελαιώνων, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε ελαιώνα και με βέλτιστη αξιοποίηση των
διαθέσιμων πόρων. Οι εν λόγω οδηγίες καλών πρακτικών για τη βιοποικιλότητα είναι διαθέσιμες σε κάθε ενδια-
φερόμενο από την ιστοσελίδα του έργου και τις τρεις Ενώσεις Παραγωγών που μετείχαν στο έργο.
Επειδή η πλούσια βιοποικιλότητα αποτελεί απόδειξη ενός ζωντανού ελαιώνα
Πραγματοποιήθηκαν καταγραφές της βιοποικιλότητας οι οποίες αποσκοπούσαν στον εντοπισμό των επιπτώσεων
της ελαιοκαλλιέργειας στη βιοποικιλότητα και στον προσδιορισμό της συμβολής της μεθόδου ΙΑΡ στη βελτίωση
του περιβάλλοντος. Οι καταγραφές έγιναν από ειδικούς επιστήμονες του ΕΚΒΥ, στο 5% των ελαιώνων που με-
τείχαν στο έργο, δύο φορές κατά τη διάρκεια του έργου: μία πριν και μία μετά την εφαρμογή της μεθόδου ΙΑΡ. Τα
αποτελέσματα παρέχουν κάποιες ενδείξεις για τις επιπτώσεις της ελαιοκαλλιέργειας στην βιοποικιλότητα (π.χ. η
επικράτηση γυμνού εδάφους στους ελαιώνες της περιοχής των Πεζών Κρήτης, ως αποτέλεσμα της μηχανικής
κατεργασίας του εδάφους, επιδρά αρνητικά στη διατήρηση των ειδών χλωρίδας και πανίδας όπως τα ερπετά).
Όπως ήταν αναμενόμενο, τα τρία έτη διάρκειας του έργου ήταν πολύ μικρό διάστημα για να καταστούν εμφανείς
αλλαγές στην βιοποικιλότητα που αφορούν τη συμβολή της μεθόδου ΙΑΡ στην βελτίωση του περιβάλλοντος και
την αειφορία. Σε κάποιες ομάδες, όπως στα ασπόνδυλα και στα πουλιά παρατηρείται μια βελτίωση των τιμών των
δεικτών ποικιλότητας σε όλες τις περιοχές του έργου, αλλά καθώς οι μεταβολές δεν είναι στατιστικά σημαντικές,
δεν είναι σαφές εάν μπορούν να αποδοθούν σε βελτίωση των συνθηκών λόγω της μεθόδου ΙΑΡ ή στην παραλ-
λακτικότητα των μετρήσεων.
Η εκτίμηση της φυτικής βιοποικιλότητας σε κάθε περιοχή πραγματοποιήθηκε από το ΓΠΑ με τη βοήθεια του
δείκτη Shannon – Wiener. Υψηλός αριθμός ειδών και όσο το δυνατόν πιο ισομερής αναλογία των διαφορετικών
ειδών ενός φυτικού πληθυσμού σε μια περιοχή, αυξάνουν την ποικιλότητα που υπολογίζεται μέσω του δείκτη
Shannon – Wiener. Με εξαίρεση την Πύλο, οι μέσες τιμές που ελήφθησαν από το δείκτη Shannon – Wiener ήταν
υψηλότερες το 2014 σε σχέση με αυτές που προέκυψαν από τις επισκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2013.
Πιο συγκεκριμένα, οι μέσες τιμές του δείκτη Shannon – Wiener κατά τη διάρκεια του 2013 ήταν 1,14 για τα Πεζά,
1,07 για το Μεραμβέλλο και 1,48 για την Χώρα Τριφυλίας. Οι αντίστοιχες τιμές κατά τη διάρκεια του 2014 ήταν
1,53 για τα Πεζά, 1,19 για το Μεραμβέλλο και 1,30 για την Χώρα Τριφυλίας.
Η Graminae και η Compositae ήταν οι πιο σημαντικές βοτανικές οικογένειες, όσον αφορά τον αριθμό των
ειδών τους που απάρτιζαν τη χλωρίδα των μελετώμενων ελαιώνων. Κατά τη διάρκεια των επισκοπήσεων του
2013, το 19,2% των συνολικά καταγεγραμμένων φυτικών ειδών στα Πεζά άνηκαν στην οικογένεια Compositae,
ενώ το 15,4% και 11,5% στις οικογένειες Graminae και Fabaceae, αντίστοιχα. Στο Μεραμβέλλο οι οικογένειες
Compositae και Graminae παρουσίασαν τον ίδιο αριθμό φυτικών ειδών (σε κάθε μία ξεχωριστά άνηκε το 16,7%
των συνολικά καταγεγραμμένων φυτικών ειδών) και ακολουθήθηκαν από την οικογένεια Fabaceae (13,3% των
συνολικά καταγεγραμμένων φυτικών ειδών). Η ίδια τάση παρουσιάστηκε και στην Χώρα Τριφυλίας όπου και πάλι
οι οικογένειες Compositae και Graminae παρουσίασαν τον ίδιο αριθμό φυτικών ειδών (σε κάθε μία ξεχωριστά
άνηκε το 13,9% των συνολικά καταγεγραμμένων φυτικών) και ακολουθήθηκαν από την οικογένεια Fabaceae
(11,6% των συνολικά καταγεγραμμένων φυτικών ειδών). Παρότι η κατάταξη των καταγεγραμμένων οικογενει-
ών, μέσω της αντιπροσώπευσή τους από τον αριθμό των ειδών τους, ήταν παρόμοια μεταξύ του 2013 και 2014,
ωστόσο, μεταβλήθηκαν ελαφρώς οι πληθυσμιακές αναλογίες των διαφορετικών φυτικών ειδών. Ειδικότερα το
16,7% των συνολικά καταγεγραμμένων φυτικών ειδών στα Πεζά άνηκαν στην οικογένεια Compositae, ενώ το
11,1% και 8,3% στις οικογένειες Graminae και Fabaceae, αντίστοιχα. Οι αντίστοιχες τιμές για το Μεραμβέλλο ήταν
15,6% Compositae, 10,4% Graminae και 7,8% Fabaceae, ενώ για την Χώρα Τριφυλίας 18,0% Compositae, 13,1%
Graminae και 8,2% Fabaceae.
Τα συνηθέστερα φυτικά είδη, όσον αφορά τη σχετική τους αφθονία, σε κάθε περιοχή και καλλιεργητική περί-
οδο, ήταν η Oxalis pes-caprae στα Πεζά (70,16 το 2013 και 54,27 το 2014) και στο Μεραμβέλλο (95,90 το 2013
και 84,25 το 2014), η Calendula arvensis (35,05) στην Χώρα Τριφυλίας το 2013 και η Anthemis arvensis (40,56)
στην Πύλο το 2014.
ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ
